Niemand is harder getroffen door deze pandemie dan kledingarbeidsters in productielanden. Dat vertelt vakbondsactivist Kalpona Akter aan de lijn vanuit Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. De oplossingen die ze aanreikt, zijn haalbaar voor elke consument: voer mee campagne en spreek overheden aan. ‘Voel je niet schuldig, maar doe iets.’

Als ik Kalpona Akter voor het eerst ontmoet, bijna drie jaar geleden, hangen er ballonnen aan de muur van haar bureau naast een drukke verkeersas in Dhaka. Noch mijn geheugen, noch mijn notitieboekje herinneren mij wat er juist te vieren was, die winterse, mistige dag in de hoofdstad van Bangladesh. Wat ik me wel glashelder voor de geest kan halen, is de jovialiteit die Kalpona uitstraalt, de uitbundige lach waarmee ze ons binnenleidt naar het kantoor van haar organisatie, het Bangladesh Centre for Worker Solidarity.

Die brede glimlach staat in schril contrast met de ernst die ik op haar gezicht aflees als ze over de textielindustrie praat, de bevlogenheid waarmee ze problemen duidt en oplossingen benoemt. Nooit eerder sprak ik iemand zo enthousiast in al haar bezorgdheid. Nooit eerder was ik zelf zo overtuigd van het belang van dit thema, deze problematiek, de gedeelde missie van Kalpona, ikzelf en al wie dit artikel momenteel leest.

Christophe Ramont: Kan je aan de kijkers uitleggen wat je juist doet en voor wat voor organisatie je werkt?

Kalpona Akter: ‘Het Bangladesh Centre for Worker Solidarity is een ngo. We werken nauw samen met vakbonden en vechten samen voor arbeidsrechten. Ons doel is om meer waardige jobs te creëren. We leren arbeiders wat die waardigheid juist inhoudt, wat hun rechten zijn, hoe ze hun stem kunnen verheffen, bij welke vakbonden ze kunnen aankloppen. Internationaal voeren we campagne voor veiligheid op het werk, vakbondsvrijheid en leefbare lonen. Eigenlijk komt het erop neer dat ik dagelijks met arbeiders spreek en hen bijsta zoveel ik kan.’

Christophe: Wanneer ben je daarmee begonnen? Dateert je werk van na Rana Plaza, het bekende fabriekscomplex in Bangladesh dat instortte in 2013?

Kalpona: ‘Ik doe dit werk al heel lang! Zelf ben ik als kinderarbeider aan de slag gegaan in een kledingfabriek toen ik twaalf was. Nu ben ik 44. Ik vecht dus al 32 jaar voor eerlijke lonen en gelijke rechten. Tijdens mijn werk is er brand uitgebroken in de fabriek waar ik werkte, gelukkig zonder fatale gevolgen. Een incident als Rana Plaza, waarbij meer dan 1000 doden vielen, staat niet alleen. Als ik terugkijk op mijn tienerjaren, wou ik dat ik toen al wist hoe ik mijn stem kan verheffen. Na Rana Plaza heeft ons werk een energieboost gekregen, er was internationaal meer aandacht. Het heeft merken aangezet om meer verantwoordelijkheid te nemen. Ik had eigenlijk gehoopt dat ze die verantwoordelijkheid al veel langer opgenomen zouden hebben.’

Christophe: Dit jaar is een bijzonder jaar, met de wereldwijde pandemie. Wat is de impact van de coronacrisis op de textielindustrie? Het lijkt mij enorm.

Kalpona: ‘Daar bestaat geen twijfel over, de impact is immens. Arbeiders in productielanden zijn het zwaarst getroffen. Bij het begin van de pandemie hebben merken hun bestellingen in productielanden geannuleerd. Ze wilden gewoon hun rekeningen niet meer betalen. Zonder betaalde facturen kunnen fabrikanten hun arbeiders niet uitbetalen. Komaan, zeg. Dit zijn de arbeiders die al jarenlang je kledij in elkaar stikken. Zij hebben jullie een luxeleventje gegeven. En als zij jullie eens nodig hebben, vertrek je zomaar. Met massaontslagen als gevolg. Hier hebben we onderzoek naar gedaan: slechts een op de tien arbeiders kan terug aan de slag in de fabrieken. Dus negen van de tien niet. Meestal gaat het om vrouwen die pas op hun eigen benen staan. De pandemie heeft hun stem afgenomen.’

Christophe: In België zitten we zo goed als in lockdown. Hoe is de situatie nu in Bangladesh? Mag je daar nog buiten?

Kalpona: ‘Corona is niet weg. Ook hier zit er een tweede golf aan te komen. Het aantal zieken en het aantal doden stijgt. Maar mensen komen nog steeds op straat, omdat er geen formele of informele lockdown is.’

Christophe: De impact is in feite groter dan hier in België. Bij ons heb je een opvangnet voor mensen die hun job verloren zijn. Dat is niet het geval in Bangladesh.

Kalpona: ‘Jullie hebben sociale zekerheid. Jullie hebben een werkloosheidsuitkering. Besef hoeveel geluk je daarmee hebt. We hebben dat helemaal niet. Geen job betekent geen geld. Geen geld betekent geen eten. Door de lage lonen kunnen arbeiders geen spaarpot aanleggen. Ze hebben geen geld om eten te voorzien voor hun families, laat staan dat ze iets zouden overhebben om eventuele dokterskosten te betalen.’

Christophe: Wanneer merken hun orders annuleerden, hebben burgers in Europa hen daarop gewezen en gevraagd om dat niet meer te doen. Denk je dat we nog iets anders kunnen doen, als consumenten hier in België, om kledingarbeiders in Bangladesh te helpen?

Kalpona: ‘Merken hebben pas toegezegd om hun orders uit te betalen nadat de #PayUp-campagne gestart is en nadat de Schone Kleren Campagne druk gezet heeft. Tot dan luisterde er geen enkel merk. Naming and shaming is nodig om hen ter verantwoording te roepen. Nu is er een nieuwe campagne, met de hashtag #PayYourWorkers. Het zou heel goed zijn mocht je deelnemen aan die campagne door die hashtag te delen. Verhef ook je stem in je eigen land. Spreek je overheid aan, spreek de EU aan. Als zij luisteren, komt er een wet waardoor arbeiders beter behandeld en betaald moeten worden. Dat zou arbeiders ook enorm helpen. Dat is mijn boodschap voor consumenten in België: gewoon doen! Als jij hier mee iets aan doet, kan dat een verschil maken voor arbeiders in Bangladesh.’

Christophe: Op een dag, hopelijk toch, zal deze pandemie voorbij zijn. Hoe kunnen we in de toekomst arbeiders helpen?

Kalpona: ‘Er zijn twee manieren om te helpen. Ten eerste kan je merken aanspreken om het juiste te doen: een leefbaar loon uitbetalen, zorgen voor veiligheid op het werk en vakbondsvrijheid vrijwaren. Als we dat kunnen bereiken, zullen arbeiders sterker uit deze pandemie komen. Ten tweede kan je zelf ook vakbonden ondersteunen. Jullie vakbonden zijn sterk, de onze niet. Wij kunnen onze vakbonden versterken door samen te werken. Daar kunnen Belgische vakbonden bij helpen.’

‘Voel je als consument niet schuldig als je verhalen hoort over kledingarbeiders in Bangladesh. Het is niet jouw schuld. Enkel aan je bewustzijn kan je iets doen. Verder is dit de schuld van merken. Onthoud dat wij deze jobs nodig hebben. Wij willen waardig werk. Die waardigheid komt er pas als jij iets doet. Bevraag merken, kom te weten of zij hun arbeiders leefbare lonen uitbetalen, of ze hen goed behandelen. Als arbeiders en consumenten samen hun stem verheffen, vormen we samen een soort van sandwich. Die sandwich is nodig om merken het juiste te laten doen. Voel je dus niet schuldig, maar voel je kwaad en gebruik je boosheid om iets aan de situatie te doen.’

Kalpona Akter was een van de vijf internationale gasten op het Fair Fashion Fest. Herbekijk het gesprek hier (vanaf 30:47).