Tien jaar werken in de jeansindustrie leverde Turkse kinderarbeider Bego Demir een stoflong op. Nadat tientallen collega’s aan diezelfde chronische ziekte bezweken, besloot hij te protesteren tegen het zandstralen van jeans. Na een succesvolle campagne gaat hij nu een stapje verder: zijn eigen faire jeansmerk oprichten.
‘Mag ik nog snel een laatste boodschap meegeven?’, vraagt Bego Demir, net op het moment dat moderator Christophe Ramont zijn afsluitend praatje afgerond heeft. ‘Ik wil jullie bedanken om naar het Fair Fashion Fest te kijken’, zo richt Bego zich tot de kijkers. ‘Je interesse toont aan dat je weet hoeveel macht je hebt als consument. Alsjeblieft, gebruik die kracht om de mode-industrie ten goede te veranderen.’
Dat doet Bego zelf ook. Noodgedwongen. ‘Niemand had verwacht dat werk in een textielfabriek silicose zou veroorzaken, beter bekend als een stoflong. Zelf verloor ik meer dan de helft van mijn longcapaciteit. Veel van mijn collega’s overleefden de ziekte niet. In totaal ben ik 122 vrienden verloren.’
Op zijn vijftiende verhuisde Bego naar het westen van Turkije en ging hij aan de slag in een textielfabriek. ‘We maakten broeken voor Tommy Hilfiger. De fabriek was vuil, ronduit vies, maar wij wisten niet beter.’
Bego stond in voor het zandstralen van jeans, een proces om jeansbroeken te bleken, zodat het er afgedragen uitziet. ‘We bestralen de jeansbroeken onder hoge druk met zand. Zodra de zandkorrels op de stof terechtkomen, vallen ze uiteen in kleinere korrels. We konden toen nog niet weten dat die partikels ons op een dag zouden doden.’
‘Toen ik op mijn 25ste aan mijn legerdienst begon, zoals dat gebruikelijk is in Turkije, bleek dat ik niet kon lopen. De legerarts begreep er niks van. Datzelfde jaar ben ik voor het eerst een vriend verloren. Twee jaar na zijn dood, in 2007, kreeg ik dezelfde diagnose.’
(foto: Textielarbeider die instaat voor het zandstralen in een fabriek in Bangladesh, CCC Germany)
Bego beschrijft die periode uit zijn leven als een waar trauma, maar bleef niet bij de pakken zitten. In 2008 startte hij een comité tegen zandstralen. Een jaar na de oprichting werd zandstralen verboden in Turkije. Nog een jaar later heeft de Turkse overheid aangekondigd dat ze gratis gezondheidszorg aanbieden voor silicosepatiënten. Een jaar nadien is er een wet gestemd dat voormalige zandstralers een salaris blijven krijgen, zelfs al kunnen ze niet meer in fabrieken werken.
Datzelfde jaar, in 2010, kwam Bego in contact met de Schone Kleren Campagne. In 2013 richtte hij de Turkse tak van de organisatie op. Hij leidde er onder meer het onderzoek naar PP-spray, een chemisch alternatief voor zandstralen, wat evenmin zaligmakend is. ‘Kaliumpermanganaat tast de vruchtbaarheid aan’, onderzocht Bego. Dus protesteert hij tegen alle soorten chemicaliën in jeans. ‘Toen ik voor de Schone Kleren Campagne naar het Verenigd Koninkrijk reisde, gaf ik lezingen aan studenten modeontwerp. Wisten zij wel wat het proces achter hun ontwerpen was, hoe zo’n ontwerp tot stand komt in fabrieken? Zij ontwerpen, wij sterven.’
Kan het ook beter? Jawel, gelukkig maar. Daar gelooft Bego met hart en ziel in. Hij richtte zelf zijn eigen jeansmerk op, Bego Jeans, zonder afgebleekte modellen. Bij de productie komen geen chemicaliën aan te pas en arbeiders krijgen een leefbaar loon uitbetaald. Daar ziet Bego zelf op toe. Dat kan hij doordat zijn merk transparant is. Van stof tot productie: elke schakel van de keten is in Turkije. ‘Voor elk kledingstuk kan je opzoeken wie het juist gemaakt heeft. Niet als campagne met een algemene foto met I made your clothes, maar echt, de persoon die jouw jeans in handen gehad heeft.’
Het is dus mogelijk om werkelijk te weten waar je kleren vandaan komen en om respect te tonen voor mens en milieu doorheen de hele keten. ‘Ik ben een sociaal ondernemer’, besluit Bego. ‘Ik hoop andere merken te inspireren door zelf een voorbeeld te stellen. Ik heb altijd van onderuit druk proberen zetten. Nu inspireer ik ook van bovenaf.’ Daar spelen consumenten een grote rol in. ‘Er is mij zo vaak gevraagd waar je dan wel schone kleren kunt kopen. Uiteindelijk heb ik besloten om zelf het goede voorbeeld te geven. Zo kan ik hopelijk andere merken inspireren om het zelf ook beter te doen.’
Bego Jeans is voorlopig enkel te verkrijgen in Turkije, al zegt Bego op zoek te zijn naar Europese retailers om mee samen te werken.
Bego Demir was een van de vijf internationale gasten op het Fair Fashion Fest. Herbekijk het gesprek hier (vanaf 29:49).
Sinds fabriekscomplex Rana Plaza in Bangladesh instortte, volgt Sarah Vandoorne de tendensen en de teneur van de textielsector op de voet. In 2018 keerde ze terug naar Bangladesh. Ze koopt kleding enkel tweedehands of in (Gentse) fair fashion-winkels. Meer op ontketening.be.
