De vrijwilligersvereniging CATAPA trekt ten strijde tegen de grootschalige mijnbouw en de bredere grondstoffenproblematiek, met de focus op Latijns-Amerika. Ze dromen van een wereld zonder structurele ongelijkheid, waar winst niet langer boven welzijn staat. Want wist je dat de laptop of smartphone waarop je dit leest de mijnbouw mee in stand houdt? We spreken met medewerker Kim Claes (35) en voorzitter Fien Vanden Bussche (27).

Het verhaal van CATAPA begint in Bolivië. Eén van de founding fathers reisde door Zuid-Amerika en wist niet wat hij zag. De grootschalige mijnbouw, die de ontginning van grondstoffen als doel heeft, veroorzaakte er een verwoestende impact op mens en milieu. Bovendien werden de getroffen gemeenschappen niet gehoord.

Kim: “De afgelopen jaren reisden er al vele Catapista’s, zo noemen we onze vrijwilligers, af naar Latijns-Amerika. Daarin zit voor een deel ook de rijkdom van onze organisatie. Als je dat onrecht met je eigen ogen zag, kun je niet meer wegkijken. Het vuurt je aan om er actie tegen te ondernemen.”

Kim: “Zo is er het verhaal van Maxima Acuña, een vrouw die intussen is uitgegroeid tot een symbool van verzet tegen de grote mijnbouwprojecten. Ze leeft en werkt op een boerderij en houdt al vele jaren succesvol de uitbreiding van een grote mijn tegen. Ze vecht om het gebied waar haar familie al vele decennia landbouw uitvoert niet verloren te zien gaan.”

Fien: “Ondanks dagelijkse dreigementen blijft ze volhouden. Die komen zelfs van overheidsdiensten, omdat ook zij sterk afhankelijk zijn van die inkomsten. In haar strijd beschermt ze niet alleen haar familie, maar redt ze ook een reusachtig gebied van vervuiling op gigantische schaal.”

Kim: “Helaas is dat slechts één van de vele verhalen. Colombia gaat momenteel door een zeer gewelddadige periode. Wie zich tegen de mijnbouw kant of opkomt voor mensenrechten, wordt bedreigd, hardhandig aangepakt en gecriminaliseerd.”

Fien: “De cijfers zijn hallucinant. Vorig jaar zijn er in Colombia 64 activisten vermoord omdat ze hun land, gemeenschappen en de natuur beschermden. Een groot deel van hen protesteerden tegen de (geplande) mijnbouwprojecten die worden uitgevoerd door multinationals. Daar zit eigenlijk het verband met ons. Want dat gebeurt om ons te blijven voorzien in onze consumptienoden.”

Kim: “Met CATAPA willen we vooral het globale systeem in vraag stellen. Ongelijkheid en winst spelen nu een bepalende rol en we betalen niet de echte kost van de producten die we in huis halen. Er moet een betere manier zijn, waardoor ons consumptiegedrag niet ten koste gaat van ecosystemen en mensenlevens. Tuurlijk helpt het als we nadenken over welke smartphone we kopen en om onze apparaten zo lang mogelijk te gebruiken. Maar de verantwoordelijkheid ligt zeker niet enkel bij ons als consument. Tegenwoordig draait onze economie op goedkope grondstoffen die wij gebruiken en vrij snel weggooien. Het take, make and waste-principe. We moeten ons huidig maatschappijmodel en onze economie kritisch durven te benaderen.”

Kim: “Sommigen denken dat je na een aantal jaar beter je oude apparaat inruilt voor een energiezuiniger exemplaar. Dat blijkt niet echt te kloppen bij laptops, tablets en smartphones, zo blijkt uit de vele studies die rond het thema zijn gebeurd. De productiefase van nieuwe toestellen vraagt zo’n grote impact, qua energie en CO2-uitstoot, dat je je huidige toestel beter zo lang mogelijk gebruikt.”

Fien: “We kunnen meer op herstel inzetten. Zo kun je bijvoorbeeld op iFixIt een reparatiekit kopen, zodat je zelf een scherm kan repareren of een batterij vervangen. Op hun site kun je allerlei how to-filmpjes raadplegen.”

Hun pleidooi voor een duurzamere wereld krijgt binnenkort een steviger draagvlak. Vanaf 1 januari 2021 wordt CATAPA erkend als een sociaal-culturele organisatie. En hoewel de Catapista’s geen oogkleppen dragen voor het onrecht, vinden ze het geen lastige klus om positief te blijven.

Kim: “Net omdat CATAPA als beweging een antwoord biedt op wat er wringt in de huidige maatschappij. Door mensen samen te brengen die deze bezorgdheid delen, creëren we een aanstekelijke energie. Samen met onze vrijwilligers biedt dat een voedingsbodem voor heel wat ideeën en actieplannen.

Met de corona-epidemie komt meer dan ooit de vraag bovendrijven om na te denken over een post-growth economie waarin welzijn centraal staat. Dat gebeurt voor het eerst zelfs op Europees niveau. We zijn alvast zeer benieuwd naar de evolutie.”