Afgelopen donderdagavond 25 april druppelden nieuwsgierige mensen binnen in het Gentse Industriemuseum. Een plek waar de geschiedenis van de (lokale) textielindustrie van naaldje tot draadje uit doeken gedaan wordt. De perfecte inleidende rondleiding dus, alvorens drie visionaire en gedreven vrouwen uit de Fair Fashion-sector het woord namen. Woorden over eerlijke mode, over verantwoordelijkheid opnemen, over tegenstribbelende overheden, over kleren als belevingsaankoop, over de milieu-impact van de mode- en textielindustrie. En ook woorden over het amalgaam aan positieve initiatieven, over labels die beterschap garanderen en hoe daar je weg in te vinden. Na twee uur worden we collectief naar huis gestuurd met een gemengd gevoel. Iets dat balanceert tussen Bon Jovi's refrein “wooa, we're halfway there!” en “de strijd is nog niet gestreden!” Lees mee, laat je informeren ... en inspireren!

Sara Ceustermans, bezielster van de Schone Kleren Campagne, neemt de eerste honeurs waar. Met vurige ogen valt ze meteen met de deur in huis. Een foto van een voormalige werkster van Rana Plaza verschijnt op het projectiescherm. Sara leest het verhaal van de vrouw voor: “Ik lag 24u onder het puin. In die 24u kreeg mijn papa van de schrik een hartaanval en stierf. Dat vernam ik toen ze me eindelijk van onder het puin trokken. Ik hield vreselijke verwondingen over aan de ineenstorting van het gebouw, maar ik overleefde. Ik lijd echter veel pijn. Omdat ik vaak klaag over die pijn, verliet mijn man me. Ik kreeg 1000€ compensatie, maar dit dekt lang niet alles. Ik denk vaak aan zelfmoord, maar de moed ontbreekt me ... Ik verloor alles sinds de instorting van Rana Plaza.”

Transparantie, please! #whomademyclothes

In vogelvlucht nemen we je even mee door de vrij jonge geschiedenis van de fast fashion. Die ontstond niet eerder dan tijdens de jaren '80. Kledij was vroeger iets waar we effectief geld aan besteedden. Meer dan nu. Zo gaven we in 1978 nog ruim 33% van het huishoudelijk budget uit aan kleren. Degelijke kleren welteverstaan, die de tand des tijds doorstonden.

Voor die tijd gebeurde de productie van kleren ook grotendeels in eigen land, kwamen slechts 4 collecties per jaar uit (nvdr. tegenwoordig zijn het er tot 52) en kochten mensen nieuwe kleren omdat ze er nodig hadden. De uitspraak “op zijn Paasbest” heeft wel degelijk grond onder de voeten.

Nu is kledij een geglobaliseerd, een uitbesteed en vaak een wegwerp product. Merken gaan op zoek naar landen waar de lonen laag liggen en kunnen gehouden worden, waar een werkende vakbond geweerd wordt en waar men het niet ontoevallig ook niet zo nauw neemt met mensenrechten.

Fair fashion draait zoals elk fairtradeproduct namelijk om meer dan een eerlijke prijs. Ook rechten op onderwijs, vrouwenrechten, garantie op een leefbaar inkomen et cetera moeten in het pakket zitten.

#WHOMADEMYCLOTHES? helpt hier hopelijk ook verandering in te brengen.

Maar het gaat vooral om het ontbreken van een wetgeving omtrent deze transparantie. De herkomst van een kledingstuk meedelen op het etiket is nog steeds niet bij wet verplicht en bepaalde merken weten deze vraag systematisch te ontwijken. Zo gaf Benetton pas toe dat het de kleren in Rana Plaza liet maken nadat één van hun etiketten van onder het puin werd opgedolven. Of ze vinden een maas in het net. Sara: “Naai het etiket eraan in Italië en het is per definitie “made in Italy”, ook al werd de rest van het kledingstuk in China vervaardigd.” Wetgeving en richtlijnen dus graag! Transparant, ondubbelzinnig en eenduidig. Ook inzake de sancties van het niet navolgen van de regels en voorschriften. Zo kunnen we misschien een herhaling van Rana Plaza voorkomen.

En wat met België?

Of België dan misschien wel goed scoort? Sara: “Helemaal niet ...het hinkt achterop met een compleet achterhaald actieplan, waar zelfs niet alle Belgische merken bij aangesloten zijn. JBC en Bel&Bo bijvoorbeeld, zijn dat wel. Van de nieuwe regering, als die er komt na 26 mei vragen we dat de zorgplicht naar het model van Frankrijk (nvdr. Human Rights Due Diligence: mensenrechten moeten gerespecteerd worden door ondernemingen en daarom moeten ze beschikken over een welomschreven beleid en processen) omtrent eerlijke mode, opgenomen wordt in het regeerakkoord. Rapportering moet verplicht worden en merken moeten ook kunnen aansprakelijk gesteld.”

We horen je vraag al hangen. Maar ... als zelfs etiketjes met “Made in ...” niet betrouwbaar blijken? En ook: er zijn labels die 'eerlijke mode' garanderen, ecologisch verantwoorde productie, er zijn NGO's die ervoor ijveren en zoveel, zoveel meer. Iets van bos en bomen. Dat ervoer ook Evelien Bossuyt, vrijwilliger bij Rank A Brand en oprichtster van de handige website www.fairfashion.be.

Op haar site loodst ze je in een rechte lijn naar de merken, winkels en sites die jij, fair fashion-jager wèl wil frequenteren.

Ook de Fair Wear Foundation is er eentje om in de smiezen te houden. Veel (Belgische) merken zijn er lid van èn je vindt er gelijk een rapport per merk met procent. Zo weet je hoe ze ranken op de fair fashion schaal.

Maar Evelien geeft toe dat, ondanks de positieve initiatieven van labels die eco, fair, bio, ... garanderen en de handige, overzichtelijke websites, het nog steeds een gedoe blijft. Iemand zoals Murielle Scherre van La Fille d'O, kiest daarom bijvoorbeeld om die rimram links te laten liggen en om uitsluitend in België te produceren, waar degelijke CAO's en vakbonden de eerlijkheid van het geheel overzien.

“En laat je vooral ook niet vangen door merken die komen aandraven met losse claims dat ze “fair” zijn, zoals we konden lezen op de website van de Zeeman”, zegt Evelien, met zachte doch strijdvaardige stem. Want die haken hun wagon uiteraard enkel aan de Fair-locomotief omdat ze merken dat het in de lift zit.

Buy less! En check je vezels

Wat kunnen we volgens haar vooral doen dan? Evelien: “Gebruik in eerste instantie wat je hebt. Of koop tweedehands. Dat blijft het meest verantwoorde en ecologische. Want iets nieuws kopen om het nadien te dumpen in de Kringwinkel in de veronderstelling dat jouw t-shirt wel weer zal gekocht en gedragen worden, zo werkt het ook al even niet meer. De Kringwinkels barsten tegenwoordig uit hun voegen en meer dan niet wordt de overschot aan textiel verwerkt tot zetelvulling voor autostoelen en dergelijke.”

Tot slot schotelt ze ons nog een moeilijk te slikken slide voor over de vervuiling van de textielindustrie in cijfers en de keuze tussen natuurlijke en synthetische vezels. Eitje, denk je. De natuurlijke vezels zijn uiteraard the way to go. En toch maar niet.

Vervolgens dartelt de hekkensluiter van de avond de vloer op en meteen zijn we in vervoering. Soraya Wancour van Studio AMA, het Labo voor Ethische Mode, heeft snit en naad in het DNA verweven. De Gentse mode-ontwerpster ontsproot uit een familie van kleermakers en kreeg duurzaamheid en liefde voor de ambacht met de paplepel ingegeven. Groot was dan ook haar liefdesverdriet toen ze na haar studies aan het prestigieuze La Cambre in Brussel, in de huidige mode-industrie terechtkwam. Een industrie die gericht is op de koopbeleving en niet de kleren zelf. Wacht. Was mode niet gemaakt door en voor mensen? Waar is die wisselwerking en intimiteit naartoe?

Die korte keten is het fundament van de ganse filosofie achter AMA. Zo werkte ze toen ze studeerde bijvoorbeeld samen met Liebaert Textiles in Deinze, waar ze het verkregen 'afvalmateriaal' omzette tot nieuwe, hippe creaties. Of met de firma Bekaert Deslee uit Waregem die matrasstoffen produceert. Hun 'restjes' worden door Soraya omgetoverd tot sweaters en dergelijke. Door Soraya en het team van het lokale maatwerkbedrijf dat voorheen vooral kersenpittenkussens maakte. Daar zien ze Soraya ook graag komen, want “het is eens iets anders.”

Wat wil je wel/niet op je lijf en geweten?

En haar tips dan, om fair en modieus door het leven te stappen? “Vraag jezelf eerst af wat je niet wil dragen. Wil je pesticiden op je huid? Of een zwaar geweten meetorsen omdat je weet hebt van de arbeidsomstandigheden daarginds? Ga ook eens een kijkje nemen in de kleerkast van je grootouders, moeder, vader. Bakken inspiratie! Ga tweedehands shoppen en maak een bewuste keuze omtrent stijl, kleur,... in je garderobe. En tenslotte: make it last. Koop duurzaam en verzorg je kleren ook. Al dat wassen met goedgeurende chemicaliën is nergens goed voor.”