In het Gentse stadhuis sijpelen enkele tientallen mensen binnen. Stuk voor stuk zijn ze begaan met eerlijke mode. Het zijn kleine ondernemers, aankopers, winkeluitbaters, start-ups of mensen die binnenkort uit de startblokken schieten. Ze werden uitgenodigd door Fair Trade Gent voor de vierde editie van de Fair Fashion Talks. Daar krijgen ze de kans om ervaringen te delen, in dialoog met enkele deskundigen op vlak van eerlijke kledij.

Sarah Ceustermans schetst hoe kleding stilaan een echte industrie werd en hoe arbeiders daar de dupe van werden. De jaren 80 waren een kantelpunt. Tot die tijd werd kleding dicht bij huis geproduceerd. Maar toen werd geld almaar belangrijker: kosten moesten zo laag mogelijk gehouden worden. En dat betekent: de productie verkassen naar ontwikkelingslanden. Is dat dan zo erg? Heel wat landen krijgen zo een nationaal inkomen dat ze anders niet hadden. Klopt, maar de arbeider zelf merkt daar maar weinig van. Minimumlonen zijn laag en bovendien al jarenlang hetzelfde, rechten worden nauwelijks gerespecteerd en mensen die flirten met een vakbond riskeren hun ontslag. Onvoldoende targets op het einde van de dag? Dat betekent minder loon, en veel krijgen ze al niet. Om targets te halen, gaan arbeiders ver, te ver om gezond te zijn. Vrouwen in Bangladesh bijvoorbeeld: zij drinken zo weinig mogelijk om ook zo weinig mogelijk naar het toilet te moeten en dus geen tijd te verliezen. Gevolg: ze krijgen meer chronische blaasontstekingen en worden onvruchtbaar.

Sarah Ceustermans toont een slide met daarop een t-shirt, eentje die in de winkel 29 euro kost. Een eenvoudig beeld, maar het zegt veel. Op het t-shirt wordt aangeduid welk deel van de prijs (dus opbrengst) naar welke schakel in het productieproces gaat. De verkopers krijgen het grootste deel van de prijs (meer dan de helft van het afgebeelde t-shirt). Ook de merken gaan met een groot deel van de opbrengst lopen. Wat overblijft voor de arbeider, is slechts een fractie: amper 0,18 euro ofwel 0,6 procent van de verkoopprijs. Hun aandeel is bijna onzichtbaar op de afbeelding: een losse draad aan de onderkant van het t-shirt.

Toch zit de wereld niet stil. Sinds Rana Plaza is er wel degelijk wat veranderd. De VN kondigde principes af, er kwamen gedragscodes, audits, labels, bindende akkoorden en wetgeving. Bovendien leeft eerlijk textiel bij steeds meer consumenten én kleine handelaars. Daarvan zijn de gasten vanavond een sprekend voorbeeld. Voor hen is de presentatie van Sarah Ceustermans een zoveelste trigger om verder te bouwen aan hun puzzelstukje in het streven naar een eerlijkere wereld; stap voor stap, elk op hun manier. Makkelijk is dat niet, leren we uit hun reacties. Want hoe vind je wie je zoekt om eerlijke kleding te kunnen maken of verkopen? Bovendien zullen eerlijke kleren ook duurder zijn. Hoe krijg je consumenten dan nog over de streep, ook zij die het minder breed hebben? Hier en daar borrelen ideeën op: het beleid van bedrijven zou uiterst zichtbaar moeten zijn voor iedereen, en waarom geen belastingverlaging voor eerlijke bedrijven? Een Fair Trade-medewerker is hoopvol: ze doet een warme oproep om nog meer samen te werken, om samen de positieve boodschap uit te dragen naar zoveel mogelijk mensen.

Evelien Bossuyt is de tweede gastspreker van vanavond. In opdracht van Fair Trade Gent doet zij onderzoek naar eerlijk textiel. Een deeltje van dat onderzoek bestaat uit een lijst van leveranciers die duurzaam produceren. Voor de aanwezige ondernemers is zo’n lijstje best wel handig. Maar vanavond wil Evelien Bossuyt vooral wetenschappelijke kennis over textiel delen. Tegelijk hoopt ze dat ondernemers die kennis gebruiken om hun eigen visie op duurzaam en eerlijk textiel te ontwikkelen.

Wat zit er eigenlijk echt in ons t-shirt? Evelien Bossuyt geeft een overzicht van de grondstoffen die in onze kleding kruipen. Verhelderend, maar ook confronterend. Heel wat textielsoorten worden gehyped omdat ze onze kleren duurzamer zouden maken: acetaat, sojavezel, bamboe of zelfs netel. Maar zijn die allemaal zo goed voor mens en milieu? Viscose bijvoorbeeld. De grondstof daarvoor is houtpulp. Geen probleem, een natuurlijke bron, zou je denken. Maar voor dat hout worden soms waardevolle bossen gekapt. En om viscose te krijgen, wordt houtpulp bewerkt met heel wat (giftige) chemische producten. En wat met bamboe? Het lijkt duurzaam, maar vaak zijn kleren niet gemaakt van natuurlijke bamboe, wel van bewerkt bamboe. Bewerkt met, opnieuw: schadelijke chemicaliën. Toch zijn ook natuurlijke grondstoffen niet heilig. Om mooi schapenwol te krijgen, worden schapen gedrenkt in baden vol chemicaliën of ingespoten met pesticiden. Ook de wol zelf wordt sterk behandeld met schadelijke producten. In de zaal klinkt ongeloof, zelfs een tikkeltje verontwaardiging.

Evelien Bossuyt verdiepte zich ook in labels. Dat is nodig, want er zijn er een pak: van GOTS tot Fairtrade Textile Production. Om die als ondernemer allemaal te gaan uitpluizen, is heel wat tijd nodig. En die is kostbaar. De aanwezige ondernemers krijgen daarom een handig overzicht van de mogelijke labels, met hun draagwijdte, sterktes en zwaktes. Zelf gelooft Evelien Bossuyt sterk in labels. Want hoe kan je zonder labels nog het onderscheid maken tussen duurzame kleding en niet-duurzame kleding? De Clean Clothes Campaign is eerder een koele minnaar van labels, biechte Sarah Ceustermans eerder al op vanavond. Labels kunnen wel duidelijkheid geven, maar er zijn er te veel en ze bieden geen garantie dat kledij 100 procent eerlijk is. Bovendien splijt je de markt in twee. Eerlijke kledij mag niet zomaar een alternatief zijn, maar zou overal regel moeten zijn.

De presentatie van Evelien Bossuyt is voor vele aanwezigen een eye-opener. Eindelijk een overzicht van grondstoffen waar je maar beter niet mee werkt, en van de labels waar je mee aan de slag kunt. Meteen klinken er complimenten in de zaal. Toch is het ook voor de aanwezige ondernemers moeilijk om helemaal fair te zijn. Ook al doe je massa’s inspanningen, dan nog kan je niet verzekeren dat elke stap in de productieketen helemaal fair verloopt. Maar alle beetjes helpen, en elke inspanning is er een om trots op te zijn.

Trots valt ook te lezen op het gezicht van Olga Van Genechten. Zij opende onlangs Supergoods in Gent: een kledingwinkel die je kleedt in eerlijke en milieuvriendelijke mode. Zes jaar lang werkte ze in de - naar eigen zeggen - vuile mode-industrie. In China zag ze hoe het er echt aan toe gaat. En dat maakte haar niet blij. Toen ze de mensen van Supergoods Mechelen ontmoette, wist ze het: dit zou ze doen. Waarom het warm water uitvinden als er elders al prachtige ideeën bestaan? Olga Van Genechten is blij met haar keuze. Ze houdt ervan om klanten te informeren over eerlijke mode en merken onder druk te zetten om eerlijker te werk te gaan. Toch blijft eerlijke mode niche. En dat betekent: vooroordelen trotseren en proberen counteren met eerlijke mode die betaalbaar is én er ook mooi uitziet. Ze raadt het iedereen aan: “go for it”.

Maar ook in de sportwereld beweegt er wat. De Gentse atlete Nenah De Coninck is bezorgd om het lot van arbeiders en steunt de #cleanekleren Campagne. Ze mag als laatste praten over wat haar drijft. Nenah De Coninck werd Europees kampioene bij de junioren en rijfde twee Belgische titels binnen. In alle wedstrijden en trainingen kruipen heel wat sportkleren. Wasmachine na wasmachine draait om ze weer proper te krijgen. Maar zijn die sportkleren wel proper te krijgen? Zijn ze wel echt clean: eerlijk en duurzaam? Zelf stond ze daar niet altijd bij stil. Tot ze gecontacteerd werd door Fairtrade Gent. Intussen draagt ze met veel trots eerlijke sportkledij en hoopt ze andere atleten te kunnen prikkelen om ook voor duurzame en eerlijke mode te kiezen. Atleten, maar ook haar fans via Facebook en Instagram. Want fair fashion is er voor iedereen.

Op het einde van de avond horen we vooral tevreden mensen. Ze hebben bijgeleerd: over de mode-industrie, over wat er met grondstoffen gebeurt, en over labels. Maar nog belangrijker, de ondernemers waren verenigd. Avonden als deze helpen om gelijkgestemde zielen te ontmoeten, om ervaringen te delen, samen te werken of om elkaar te motiveren. Een koppel kwam afscheid nemen. Ze waren tevreden, en vooral: trots. Trots om ondernemer te zijn in Gent. Trots om mee te kunnen werken aan een eerlijkere wereld.

De Fair Fashion Talks kaderen in de Fashion Revolution Week. Tijdens die week wordt er overal in de wereld aandacht gevraagd voor de sociale en ecologische problemen in de textielsector, en Gent wil daarin het voortouw nemen.