Moeten we ons eten dekoloniseren?

Dekolonisatie is onlosmakelijk verbonden met het ongedaan maken van de kolonisatie. Doel is om de praktijken, die de kolonisator de – vaak overzeese – gebieden oplegde, ongedaan te maken. Hoe verhoudt zich dit met onze relatie tot voedsel? Om ons voedsel te dekoloniseren moeten we weten wat de impact is op de samenleving van een verlies aan voedseltraditie, kapitalisatie en industrialisatie van de voedselproductie.

Er wordt vaak gezegd dat etnisch voedsel ongezond is, maar de realiteit is dat de meeste van deze ongezonde ingrediënten door kolonisten zijn geïntroduceerd. In het geval van Amerika waren het de Spanjaarden die rundvlees, zuivel of brood bij de inheemse bevolking introduceerden. Het was niet alleen door taal, cultuur of geloof dat kolonisatie plaatsvond, maar ook door het devalueren van de inheemse traditionele voeding. Vandaag de dag is de belangrijkste doodsoorzaak bij de geracialiseerde bevolking in de VS boven de 25 jaar direct gerelateerd met hun dieet.

Toen kolonisten voor het eerst naar Noord-Amerika kwamen, werkten ze onder de Catholic Church’s Doctrine of Discovery. Deze doctrine hield niet alleen in dat de Europese autoriteiten alles handhaafden, het betekende ook de toepassing van Europese landbouwtechnieken. Men ontwikkelde het land door het verbouwen van gewassen die vooral door de hogere Europese klasse geconsumeerd werden.

Deze kolonisatie en de latere industrialisering van de landbouw hadden een slechte invloed op diverse crisissen zoals stijgende voedselprijzen, armoede, klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit. Mogelijk waren de kolonisatie en industrialisering van de landbouw zelfs de oorzaak van al deze crisissen. De industriële landbouw en het mondiale voedselsysteem dragen naar schatting 44% tot 57% bij aan de mondiale broeikasgasemissies.

Voedsel toont hoe racisme op elk niveau van de samenleving aanwezig is. Racisme creëert stigma’s rond bepaalde voedingsmiddelen en leidt tot voedselgentrificatie. Zoals wanneer bepaalde producten als spirulina of chia zaden trendy worden. De prijs stijgt naargelang de populariteit, waardoor de toegang tot deze voedingsproducten moeilijker wordt voor de gemeenschappen die van oudsher deze producten gebruiken. Dit proces van voedselgentrificatie is nauw verbonden met racistisch beleid op het gebied van huisvesting, werkgelegenheid, transport en landbouw.

Food Sovereignty Project

800px Food Sovereignty Biodiversity

Al deze omstandigheden hebben een impact op de inheemse organisaties voor land en bestaansmiddelen in het mondiale zuiden. Hun antwoord is het voedselsoevereiniteitsproject, dat door de Canadese wetenschapper-activist Zoe Matties omschreven wordt als het recht van naties en volkeren om hun eigen voedselsystemen te controleren, inclusief hun eigen markten, productiewijzen, voedselculturen en omgevingen.

Voedsel is altijd een fundamenteel instrument geweest in de kolonisatie. Voedselsoevereiniteit maakt het mogelijk om de opgelegde en geracialiseerde westerse voedselvormen te corrigeren. Het project omvat zes leidende principes:

• richt zich op voedsel voor mensen

• waardeert voedselaanbieders

• lokaliseert voedselsystemen

• zet de controle lokaal

• bouwt kennis en vaardigheden op.

• werkt samen met de natuur.

Het stelt ons in staat om onze grondconcepten te heroverwegen en gekoloniseerde ruimtes in de voedselbeweging te onderzoeken. Het idee van voedselsoevereiniteit is geworteld in de complexe realiteit van het produceren, kopen, verkopen en eten van voedsel. Het is geen nieuw idee, maar het erkent alle dimensies van een gezond, ethisch en rechtvaardig voedselsysteem. De controle op het voedselsysteem moet in handen blijven van boeren, voor wie de landbouw zowel een manier van leven is als een middel om voedsel te produceren. Het zorgt ervoor dat voedsel wordt geproduceerd op een cultureel aanvaardbare manier en in harmonie met het ecosysteem. Zo hebben traditionele voedselproductiesystemen hun bodem, water, biodiversiteit en klimatologische omstandigheden al generaties lang geregenereerd.

Wat er moet gebeuren...

Inheemse voedingsmiddelen zijn nog steeds aanwezig in het huidige dieet van postkoloniale culturen, net als Europese voedingsmiddelen. Een betere kennis van de geschiedenis van voedsel en eetgewoonten in verschillende contexten verhoogt ons begrip van het feit dat de gewoonte van eten fundamenteel complex is.

De beslissingen die we nemen rond ons dieet worden beïnvloed en beperkt door culturele waarden, en deze praktijken zijn van belang voor de opbouw en het behoud van sociale identiteit. In deze zin vertegenwoordigt voedsel niet alleen de aangename daad van eten; voedsel is geschiedenis, het wordt cultureel overgebracht, het maakt deel uit van identiteit.

Een individuele inspanning om onze tradities rond voedsel in twijfel te trekken is noodzakelijk. Waarom eisen we om voedsel te eten dat niet van het huidige seizoen is? Waarom wordt verwacht dat we popcorn eten in de bioscoop? Het dekoloniseren van ons dieet betekent het in vraag stellen. De meesten van ons willen niet deelnemen aan de uitbuitende voedselsystemen, maar we raken verward door bedrijven die hun producten labelen. Zij laten ons denken dat hun producten duurzaam zijn, ook als dit niet het geval is. Het betekent ook pleiten voor een beleidsverandering die deze systemische barrières aanpakt, om op die manier werknemers te beschermen tegen schade. Het betekent dat er op nationaal niveau een heroverweging moet komen van wat zij als’de nationale keuken’ accepteert, waarbij men opnieuw moet kiezen voor ingrediënten die werkelijk waardevol zijn. Daarnaast moeten de mensen die de cuisines, waarvan wij zo genieten en profiteren, hebben gecreëerd hiervoor erkend worden. Als je hier mee aan de slag wilt gaan, zijn er meerdere internationale organisaties die helpen bij de ontwikkeling van projecten om onze diëten te dekoloniseren. Meer over deze kwestie vindt u op de volgende websites:

AgroEcology Fund

First Peoples Worldwide

Indigenous Partnership for Agrobiodiversity and Food Sovereignty

Indigenous Terra Madre

Uiteindelijk vertelt ons voedsel een verhaal over geschiedenis en macht. We moeten aandacht besteden aan wat de smaken, ingrediënten en het erfgoed van ons voedsel ons kunnen leren op onze weg naar een rechtvaardiger, anti-racistische samenleving in de toekomst.

Nieves Patiño

Nieves is politiek wetenschapper, met een specialisatie in Conflict and Development. In het team van Gent Fair Trade is ze actief bezig met het organiseren van evenementen en campagnes.

Interessant artikel? Vertel het voort!