Jouw geliefde koekjes, de chocopasta die je in de ochtend op je boterham smeert, de zeep in je badkamer. Zelfs je tandpasta bevat wellicht palmolie, want het wordt in zowat alles verwerkt. Het is het soort product dat we nooit te zien krijgen, maar wel dagelijks consumeren. De laatste jaren kwam palmolie bij ons in een negatiever daglicht te staan. Tot de duurzame palmolie er kwam. Geen vernietigd regenwoud meer, bescherming van de biodiversiteit en goede werk- en leefomstandigheden voor werknemers. Maar is dat in werkelijkheid wel zo?

De waaiende palmbomen in Maleisië en Indonesië zorgen lang niet alleen voor postkaartwaardige uitzichten. Nee, de meeste van die bomen zijn dé bron van palmolie, die voortvloeit uit het persen van diens vruchten. Deze plantaardige olie staat erom bekend structuur te geven aan veel producten. Zo zorgt het er bijvoorbeeld voor dat chocolade niet smelt. Bovendien verdraagt het verhitting en heeft het een goed bewaarpotentieel. Omdat de olie een goedkope en stabiele vetstof is, maakt de voedingsindustrie er gretig gebruik van. Je vindt het in frituurolie, margarine en mayonaise, als plantaardige vetstof in koekjes, gebak en ontbijtgranen en in chocopasta. Net omdat het goedkoop is, wordt het in veel producten verwerkt. De opbrengst per hectare is hoger dan bij alle andere plantaardige oliën, de olie vraagt lage loonkosten en een goedkope grondaankoop.

(foto Glenn Hurowitz)

Voor de natuur en inheemse bevolking is het een ander verhaal. Nog steeds gaat er op grote schaal regenwoud tegen de vlakte om plaats te maken voor de vele oliepalmplantages. Het verdwijnen van die natuur draagt bij aan de opwarming van de aarde en berooft tal van diersoorten van hun natuurlijke habitat. Het platbranden van stukken woud leidt bovendien tot zware luchtvervuiling en CO2-uitstoot. Ook voor de lokale bevolking vormt de productie van palmolie een grote bedreiging. Vooral de boeren en de omwonenden krijgen het hard te verduren. Hun eigen grond wordt hen ontnomen en ze krijgen te maken met harde werkomstandigheden en uitbuiting. Desondanks die feiten blijft de vraag naar palmolie fors stijgen.

Ondanks alle conflicten zorgt de productie van palmolie wel voor minder armoede onder de lokale gemeenschappen. Ook zijn er ontwikkelingsopportuniteiten voor kleinschalige landbouwers. Het komt er volgens Oxfam op aan om op zoek te gaan naar een productiemodel dat de voordelen van palmolie optimaal benut maar tegelijkertijd ook de nadelen minimaliseert. De huidige initiatieven slagen er onvoldoende in om die doelstelling te bereiken en ze worden niet goed genoeg in praktijk gebracht door de bedrijven. Overheden moeten dus zo snel mogelijk in actie komen om de palmoliesector te reguleren.

In maart 2019 besloot de Europese Commissie al dat palmolie niet langer als groene brandstof meegerekend kan worden. Dat is een stap vooruit gezien meer dan de helft van alle palmolie in Europa naar biobrandstof gaat.