De toestellen die ons toegang geven tot de virtuele wereld zijn heel erg reëel: ze kosten geld, verbruiken energie, volgen elke stap in ons leven en maken er handelswaar van, worden geassembleerd in enorme fabrieken en draaien op steeds zeldzamere mineralen. Niet iedereen die in de productie van computers en telefoons betrokken is wordt daar beter van. Om de zoveel tijd verschijnen rapporten of reportages over uitbuiting van arbeiders, over ongezonde arbeidsomstandigheden, over hoe de mineralenhandel in bepaalde regio’s burgeroorlogen of andere vormen van onderdrukking in stand houden.

Elektronicabedrijven lijken er bovendien een sport van te maken om hun toestellen sneller stuk te laten gaan, dan eigenlijk nodig. Dat heet dan 'geplande veroudering'.

Geplande veroudering is een verzamelbegrip voor bewuste strategieën en technieken die ertoe leiden dat producten een kortere levensduur hebben, in functie van verkoop. Die technieken zorgen ervoor dat je toestel -vaak net buiten de garantietijd- stoppen met werken, of minder goed gaan werken.

Bijvoorbeeld, je smartphone die stopt met veiligheidsupdates door te voeren, waardoor je toestel plots gevoelig is aan virussen, of je toestel dat via een ingebouwde instelling trager gaat werken na een bepaalde periode. Het niet of zeer duur aanbieden van vervangstukken, valt eveneens onder dit concept.

Dit leidt ertoe dat bv. de gemiddelde smartphone korter dan 2 jaar (nota bene de garantieperiode) gebruikt wordt.

De ICT sector kent zeer veel uitdagingen. Als je de toeleveringsketen bekijkt, zie je 4 fases:

1. Ontginning van grondstoffen
2. Assemblage (productiefase)
3. Consumptie
4. E-Waste

De meeste mensen hoorden de verhalen al van de fabrieken in Azië waar arbeiders 70 tot 80 uur moeten doorwerken, terwijl ze vaak zeer lage lonen ontvangen (1 a 2 dollar per dag, volgens rapporten uit 2019). De arbeiders- en mensenrechtenschendingen zijn immens.

Wat minder bekend is, zijn de ecologische en sociale problemen die optreden bij de ontginning van de grondstoffen. Zo leiden bijvoorbeeld water- en voedselverontreiniging tot ziektes bij lokale volkeren nabij de mijnen waar deze grondstoffen vandaan komen. Mijnbouw en de metallurgie zou vandaag goed zijn voor 20% van alle gezondheidseffecten owv luchtvervuiling en meer dan een kwart van de wereldwijde CO2-uitstoot.

En ook de impact van het gebruik van de toestellen mag niet onderschat worden. Zo kan 8-10% van het Europese elektriciteitsverbruik en 4% van de CO2-uitstoot, toegewezen worden aan het gebruik van ICT.

Helaas zijn we in Europa bovendien één van de grootste producenten van E-Waste. Jaarljks wordt er zo'n 40 miljoen ton (!) e-waste gestort op stortplaatsen, verbrand, illegaal verhandeld of behandeld zonder gangbare standaarden te volgen.

Door toestellen langer in gebruik te houden en goed te laten verwerken, wordt deze sociale en ecologische impact getemperd.

Op 7 juni ondertekenden de Stad en OCMW Gent het 'Ctrl-Alt-Del’-charter van Catapa. Met de ondertekening van het Ctrl-Alt-Del Charter zet Gent mee haar schouders onder eerlijkere handel in de ICT-sector: computers langer gebruiken, laptops herstellen en duurzamere modellen aankopen, dus geen laptops en smartphones meer die ontworpen zijn om snel te verouderen.

Concrete ambities

De Stad zette al eerder stappen richting duurzamere ICT, via repareer- en deelinitiatieven, met duurzaamheidscriteria in overheidsaankopen en via lidmaatschap van Electronics Watch, een internationale organisatie die ijvert voor betere arbeidsomstandigheden in het productieproces van elektronica. In 2021 kreeg District 09, de ICT-partner van de Stad, daarom de Fair ICT Award.

Intussen zet de Stad zich blijvend in voor een circulair en duurzamer ICT-beleid, in de vorm van concrete ambities:

• Criteria opleggen bij leveranciers om de milieu-impact van de productiefase te beperken.
• Een goede balans vinden tussen toenemende energie-efficiëntie en levensduurverlenging.
• Verplaatsingen en dus CO2-uitstoot beperken door problemen op te lossen op afstand.
• Een verbetertraject opstellen voor het automatisch uitschakelen van servers, om energie te sparen.